Auður veldur vanda

1Andvökur af auði eyða þrótti,
áhyggjur hans vegna firra svefni.
2 Kvíði og áhyggjur varna svefns
en svefninn léttir sjúkdómsbyrði.
3 Ríkur erfiðar við að safna auði
en nýtur gæða auðsins þegar hann hvílist.
4 Fátækur erfiðar fyrir knappri lífsbjörg
og er hann hvílist líður hann skort.
5 Sá er elskar gullið mun ekki réttlættur
og sá er eltist við gróða mun villast.
6 Mörgum hefur gullið í ógæfu hrundið,
þeir hafa gengið glötun á vit.
7 Gull er hrösunarhella þeim sem það heillar,
sérhver heimskingi hrasar um hana.
8 Sæll er sá auðmaður sem reynist vammlaus
og gerði ei gullið að goði sínu.
9 Hver er hann svo að vér megum óska honum heilla?
Hann vann afreksverk hjá þjóð sinni.
10 Hver er sá fullkomni sem stóðst þá prófraun?
Honum skal verða það til upphefðar.
Hver gat syndgað en gerði það ekki,
valdið illu en lét það vera?
11 Heill þess manns skal stöðug standa,
góðverk hans mun samkundan vegsama.

Um rétta hegðun við veisluborð

12Sitjir þú við borð sem hlaðið er krásum
skaltu ekki yfir því gína
né heldur segja: „Hér er af nægtum nóg.“
13 Mundu að öfundarauga veldur illu.
Tekur nokkuð fram girnd augans?
Þess vegna fellir það tár.
14 Teyg eigi hönd þína eftir því sem annar lítur,
þröngva þér ekki að skálinni um leið og hann.
15 Sýn náunganum þá nærgætni sem þú æskir sjálfur,
vertu varfærinn á allan hátt.
16 Et eins og maður það sem á borð er borið
og háma ekki í þig svo að þú vekir ekki viðbjóð.
17 Hættu fyrstur fyrir hæversku sakir,
vertu eigi óseðjandi svo að þú hneykslir aðra.
18 Þegar þú situr með mörgum til borðs,
vertu þá ekki fyrstur til að seilast til fanga.
19 Sá sem er vel agaður lætur sér lítið nægja,
honum er ekki þungt er hann leggst til svefns.
20 Hollur er svefninn þeim sem matast í hófi,
hann rís árla skýr í kolli.
Andvökumæðu, kveisustingi
og magaþrautir fær sá sem etur yfir sig.
21 En hafi þér orðið illt af ofáti,
far þá út, sel upp og þér léttir.
22 Hlýð á mig, barn, og óvirð mig eigi,
síðar mun þér sannast að ég réð heilt.
Sinntu hverju verki af kostgæfni,
þá mun heilsu þinni aldrei hætt.
23 Lofsorð hlýtur sá sem veitir vel,
vitnisburður um örlæti hans mun óhagganlegur.
24 Sá vekur kurr í borginni sem illa veitir,
hann fær aldrei nirfilsorðið af sér máð.
25 Reyn eigi að sýnast kappi við víndrykkju,
vínið hefur margan að velli lagt.
26 Aflinn reynir eggjárn í eldi
og vínið hjartað þegar oflátar deila.
27 Vínið er manninum sem lífið sjálft,
neyti hann þess í öllu hófi.
Hvað er lífið þeim sem brestur vín?
Það var frá öndverðu ætlað mönnum til gleði.
28 Hjartans yndi og gleði í sinni
er vín í hófi á hentugum tíma.
29 Ofdrykkja veldur biturð í sinni
og leiðir til illsku og þjarks.
30 Ölvun eykur heimskingja reiði uns hann hrasar,
hún eyðir þrótti og veldur sárum.
31 Álasa eigi náunga þínum er þið sitjið að drykkju,
smána hann ekki þegar hann gleðst.
Mæl eigi til hans móðgunarorðum
og angra hann ekki með að krefja hann skuldar.