1Þegar hann sá mannfjöldann, gekk hann upp á fjallið. Þar settist hann, og lærisveinar hans komu til hans.2Þá lauk hann upp munni sínum, kenndi þeim og sagði:3Sælir eru fátækir í anda, því að þeirra er himnaríki.4Sælir eru sorgbitnir, því að þeir munu huggaðir verða.5Sælir eru hógværir, því að þeir munu jörðina erfa.6Sælir eru þeir, sem hungrar og þyrstir eftir réttlætinu, því að þeir munu saddir verða.7Sælir eru miskunnsamir, því að þeim mun miskunnað verða.8Sælir eru hjartahreinir, því að þeir munu Guð sjá.9Sælir eru friðflytjendur, því að þeir munu Guðs börn kallaðir verða.10Sælir eru þeir, sem ofsóttir eru fyrir réttlætis sakir, því að þeirra er himnaríki.11Sælir eruð þér, þá er menn smána yður, ofsækja og ljúga á yður öllu illu mín vegna.12Verið glaðir og fagnið, því að laun yðar eru mikil á himnum. Þannig ofsóttu þeir spámennina, sem voru á undan yður.13Þér eruð salt jarðar. Ef saltið dofnar, með hverju á að selta það? Það er þá til einskis nýtt, menn fleygja því og troða undir fótum.14Þér eruð ljós heimsins. Borg, sem á fjalli stendur, fær ekki dulist.15Ekki kveikja menn heldur ljós og setja undir mæliker, heldur á ljósastiku, og þá lýsir það öllum í húsinu.16Þannig lýsi ljós yðar meðal mannanna, að þeir sjái góð verk yðar og vegsami föður yðar, sem er á himnum.17Ætlið ekki, að ég sé kominn til að afnema lögmálið eða spámennina. Ég kom ekki til að afnema, heldur uppfylla.18Sannlega segi ég yður: Þar til himinn og jörð líða undir lok, mun ekki einn smástafur eða stafkrókur falla úr lögmálinu, uns allt er komið fram.19Hver sem því brýtur eitt af þessum minnstu boðum og kennir öðrum það, mun kallast minnstur í himnaríki, en sá, sem heldur þau og kennir, mun mikill kallast í himnaríki.20Ég segi yður: Ef réttlæti yðar ber ekki af réttlæti fræðimanna og farísea, komist þér aldrei í himnaríki.21Þér hafið heyrt, að sagt var við forfeðurna: Þú skalt ekki morð fremja. Sá sem morð fremur, skal svara til saka fyrir dómi.22En ég segi yður: Hver sem reiðist bróður sínum, skal svara til saka fyrir dómi. Sá sem hrakyrðir bróður sinn skal svara til saka fyrir ráðinu og hver sem svívirðir hann, hefur unnið til eldsvítis.23Sértu því að færa fórn þína á altarið og minnist þess þar, að bróðir þinn hefur eitthvað á móti þér,24þá skaltu skilja gjöf þína eftir fyrir framan altarið, fara fyrst og sættast við bróður þinn, koma síðan og færa fórn þína.25Vertu skjótur til sátta við andstæðing þinn, meðan þú ert enn á vegi með honum, til þess að hann selji þig ekki dómaranum í hendur og dómarinn þjóninum og þér verði varpað í fangelsi.26Sannlega segi ég þér: Eigi munt þú komast út þaðan, fyrr en þú hefur borgað síðasta eyri.27Þér hafið heyrt, að sagt var: Þú skalt ekki drýgja hór.28En ég segi yður: Hver sem horfir á konu í girndarhug, hefur þegar drýgt hór með henni í hjarta sínu.29Ef hægra auga þitt tælir þig til falls, þá ríf það úr og kasta frá þér. Betra er þér, að einn lima þinna glatist, en öllum líkama þínum verði kastað í helvíti.30Ef hægri hönd þín tælir þig til falls, þá sníð hana af og kasta frá þér. Betra er þér, að einn lima þinna glatist, en allur líkami þinn fari til helvítis.31Þá var og sagt: Sá sem skilur við konu sína, skal gefa henni skilnaðarbréf.32En ég segi yður: Hver sem skilur við konu sína, nema fyrir hórsök, verður til þess, að hún drýgir hór. Og sá sem gengur að eiga fráskilda konu, drýgir hór.33Enn hafið þér heyrt, að sagt var við forfeðurna: Þú skalt ekki vinna rangan eið, en halda skaltu eiða þína við Drottin.34En ég segi yður, að þér eigið alls ekki að sverja, hvorki við himininn, því hann er hásæti Guðs,35né við jörðina, því hún er skör fóta hans, né við Jerúsalem, því hún er borg hins mikla konungs.36Og eigi skaltu sverja við höfuð þitt, því að þú getur ekki gjört eitt hár hvítt eða svart.37En þegar þér talið, sé já yðar já og nei sé nei. Það sem umfram er, kemur frá hinum vonda.38Þér hafið heyrt, að sagt var: Auga fyrir auga og tönn fyrir tönn.39En ég segi yður: Rísið ekki gegn þeim, sem gerir yður mein. Nei, slái einhver þig á hægri kinn, þá bjóð honum einnig hina.40Og vilji einhver þreyta lög við þig og hafa af þér kyrtil þinn, gef honum eftir yfirhöfnina líka.41Og neyði einhver þig með sér eina mílu, þá far með honum tvær.42Gef þeim, sem biður þig, og snú ekki baki við þeim, sem vill fá lán hjá þér.43Þér hafið heyrt, að sagt var: Þú skalt elska náunga þinn og hata óvin þinn.44En ég segi yður: Elskið óvini yðar, og biðjið fyrir þeim, sem ofsækja yður,45svo að þér reynist börn föður yðar á himnum, er lætur sól sína renna upp yfir vonda sem góða og rigna yfir réttláta sem rangláta.46Þótt þér elskið þá, sem yður elska, hver laun eigið þér fyrir það? Gjöra ekki tollheimtumenn hið sama?47Og hvað er það, þótt þér heilsið bræðrum yðar einum. Gjöra heiðnir menn ekki hið sama?48Verið þér því fullkomnir, eins og faðir yðar himneskur er fullkominn.
5.3 Sælir Matt 11.6; 13.16; 16.17; 24.46; Lúk 1.45; 10.23; 11.28; 14.15; Jóh 13.17; 20.19; Róm 14.22; 1Pét 3.14; 4.14; Opb 1.3; 14.13; 16.15; 19.9; 20.6; 22.7 – fátækir Slm 34.19; 40.18; Matt 11.5
5.4 Vænta huggunar Jes 61.2; Lúk 2.25
5.5 Hógværir Slm 37.11; Matt 11.29; 21.5; 2Kor 10.1; Gal 5.23; Tít 3.2; 1Pét 3.16
5.6 Réttlæti Matt 3.15; 5.10; 6.1,33; 21.32
5.7 Miskunnsamir Matt 18.33; Jak 2.13
5.8 Hreinir Slm 24.4; Sef 3.9; 2Kor 11.2-3; 1Tím 1.5; Tít 1.15
5.9 Friður Heb 12.14; Jak 3.18
5.10 Ofsóttir 2Kro 24.20-22; 36.16; Matt 23.30-37; Post 7.52; Heb 11.32-38; Jak 5.10; 1Pét 3.14
5.11 Smána Matt 10.22; 1Pét 4.14
5.13-16 Hlst. Mrk 9.50; Lúk 14.34-35
5.13 Salt Job 6.6; Mrk 9.50; Lúk 14.34-35
5.14 Ljós heimsins Jóh 8.12; 9.5; Fil 2.15
5.15 Ljós Mrk 4.21; Lúk 8.16; 11.33
5.16 Ljós yðar Ef 5.8-9 – vegsemi föður yðar 1Kor 10.31; 1Pét 2.12
5.17 Lögmálið og spámennirnir Matt 7.12+ – ekki til að afnema Róm 3.31 – fyllri merking Matt 3.15
5.18 Líða undir lok Lúk 16.17; 21.33
5.19 Brýtur eitt boð Jak 2.10
5.20 Réttlæti Matt 5.6+ – komast í himnaríki Matt 7.21; 18.3 og hlst.; 19.23-24 og hlst.; 23.13; Lúk 16.16; Jóh 3.5; Post 14.22
5.21 Ekki morð fremja 2Mós 20.13; 5Mós 5.17; Matt 19.18 og hlst.; Róm 13.9; Jak 2.11; sbr 2Mós 21.12; 3Mós 24.17; 4Mós 35.16-18; 5Mós 17.8-13
5.22 Reiði 1Jóh 3.15 – eldsvítið 2Kon 23.10; Jer 7.31; Matt 5.29-30; 10.28; 18.9; 23.15,33; Mrk 9.43-47; Lúk 12.5; Jak 3.6
5.24 Sættast Mrk 11.25
5.25 Við andstæðing þinn Lúk 12.57-59
5.27 Sbr 2Mós 20.14; 5Mós 5.18; Matt 19.18 og hlst.; Róm 13.9; Jak 2.11
5.29 Hneykslun, ginning, ásteyting Slm 124.7; Jes 8.14,15; Róm 9.33; 1Pét 2.8 – orsakir hneysklunar 1) Jesús Matt 11.6; 13.57; 15.12; 17.27; 26.31-32 2) maðurinn Matt 5.29; 16.23; 18.6-9 3) heimurinn Matt 13.41; 18.7 4) ofsóknirnar Matt 13.21; 24.10 – helvíti Matt 5.22+
5.31 Hlst. Matt 19.9; Mrk 10.11-12; Lúk 16.18; sbr 5Mós 24.1 – skilja við konu Matt 19.3-9; Mrk 10.4
5.32 Hórsök 3Mós 18.6-18; sbr Post 15.20,29
5.33 Meinsæri 3Mós 19.12 – halda eiða 4Mós 30.3; 5Mós 23.22-24
5.34-35 Hásæti og fótskör Jes 66.1; Matt 23.22; Post 7.49 – Jerúsalem, borg Guðs Slm 48.2
5.37 Já, nei Jak 5.12; 2Kor 1.17-20
5.38-48 Hlst. Lúk 6.27-30,32-36
5.38 Gjalda líku líkt 2Mós 21.24-25; 3Mós 24.19-20; 5Mós 19.21
5.43 Sbr 3Mós 19.18 (Matt 19.19; 22.39; Mrk 12.31; Lúk 10.27; Róm 13.9; Gal 5.14; Jak 2.8) – óvinur þinn Slm 37.7; 139.21; Róm 5.10; 2Þess 3.15; Matt 10.22; 24.9-10
5.44 Elskið óvini yðar 2Mós 23.4-5; Okv 25.21; Róm 12.20-21 – biðjið fyrir ofsækjendum Lúk 23.34; Post 7.60; Róm 12.14; 1Kor 4.12
5.45 Börn Ef 5.1
5.46 Laun Matt 5.12; 6.1,2,5,16; 10.41-42 – tollheimtumenn Matt 10.3; 18.17; 21.31-32; Mrk 2.15-16; Lúk 3.12; 5.27,29; 7.29,34; 15.1; 18.10,11,13; 19.2; sbr tollheimtumenn og bersyndugir Matt 9.10-11; 11.19
5.48 Fullkomin 3Mós 19.2; 5Mós 18.13